Tarcie w zależności od sytuacji może okazać się wrogiem, a wroga trzeba zlikwidować.
Sposoby likwidowania tarcia.
a)Smarowanie jest to doprowadzenie smaru stałego (plastycznego), ciekłego (oleju), ciała stałego (np. dwusiarczek molibdenu, grafit) bądź gazowego w miejsce styku współpracujących części maszyn lub urządzeń. Przy konstrukcji poszczególnych węzłów tarcia, należy przewidzieć odpowiednie smarowanie, gdyż ma ono decydujący wpływ na zużycie cierne a tym samym ich niezawodność i trwałość oraz na straty mocy . Środek smarny jest częścią konstrukcyjną maszyny. Najkorzystniejsze smarowanie uzyskuje się dzięki środkom smarnym płynnym, gdyż najłatwiej i najprecyzyjniej można je doprowadzić do węzłów tarcia.
Zadania smarowania:
zmniejszanie tarcia, !!!!
usuwanie zanieczyszczeń ze współpracujących części,
ochrona przed korozją,
odprowadzenie ciepła z obszaru tarcia,
tłumienie drgań,
amortyzacja obciążeń uderzeniowych,
zmniejszenie luzów i skutków ich powiększania się.
b)Sposoby zmniejszenia tarcia
Tarcie występuje powszechnie i ma podstawowe znaczenie w przyrodzie i technice. Jest niezbędne do poruszania się istot żywych i pojazdów, umożliwia wykonywanie pracy. W szczególności tarcie jest podstawą działania wielu urządzeń technicznych, m.in. przekładni pasowych, hamulców, sprzęgieł. Gdy tarcie jest niewystarczające (np. do poruszania się ciał), celowo się je zwiększa przez wprowadzenie odpowiednich materiałów (np. piasku) pomiędzy trące się powierzchnie oraz przez kształtowanie powierzchni trących się ciał (np. bieżniki opon samochodowych). Często jednak tarcie jest zjawiskiem niepożądanym, gdyż powoduje znaczne straty energii na pokonanie oporów tarcia oraz np. w urządzeniach technicznych, powoduje niszczenie części maszyn. W celu zmniejszenia tarcia stosuje się środki smarne, a także zastępuje tarcie suwne tarciem tocznym.
Podstawowym celem smarowania jest zmniejszanie oporów ruchu (tarcia) oraz wyeliminowanie lub zminimalizowanie zużycia powierzchni. Jeśli powierzchnie poruszających się względem siebie ciał są rozdzielone warstewką cieczy (smaru), opór (tarcie płynne) jest z reguły o wiele mniejszy niż przy bezpośrednim zetknięciu (tarcie suche). Smarowanie powoduje zastąpienie tarcia zewnętrznego (suchego) ciał stałych tarciem wewnętrznym w środku smarnym. Gdy powierzchnie współpracujące są całkowicie rozdzielone warstewką płynnego środka smarnego występuje tzw. tarcie płynne, wielokrotnie mniejsze niż zewnętrzne tarcie suche. Gdy rozdzielenie jest częściowe występuje tzw. tarcie mieszane. Gdy powierzchnie są rozdzielone smarem stałym, występuje smarowanie w fazie stałej, którego mechanizm jest związany z tarciem wewnętrznym w stałym smarze. Rozróżnia się smarowanie: jednostkowe (jednopunktowe, indywidualne) i grupowe (wielopunktowe, centralne), ciągłe i nieciągłe (np. okresowe), ciśnieniowe (z użyciem pompy) i bezciśnieniowe (grawitacyjne, kapilarne), przelotowe (polegające na jednokrotnym przejściu środka smarnego przez miejsce tarcia, przy czym środek ten wypływa na zewnątrz i nie wraca do obiegu) i obiegowe (krążenie oleju w układzie zamkniętym), ręczne i automatyczne. Smarne środki, czyli potocznie smary, to materiały służące do smarowania powierzchni trących, zaliczane do materiałów konstrukcyjnych. Rozróżnia się: środki smarne gazowe (powietrze, azot, dwutlenek węgla), płynne (oleje mineralne, syntetyczne, woda, emulsje), plastyczne (wapniowe, sodowe, litowe) i stałe (np. grafit, dwusiarczek molibdenu, wolframu). Powietrze stosuje się jako samoistny środek smarny (w gazowych łożyskach ślizgowych), albo w mgle olejowej jako nośnik kropelek oleju (np. do smarowania szybkoobrotowych łożysk tocznych). Wodę jako środek smarny stosuje się głównie w urządzeniach, w których jest ona czynnikiem roboczym (np. w łożyskach niektórych pomp wodnych).
Do najczęściej stosowanych środków smarnych należą oleje smarne (oleje mineralne oraz syntetyczne). Wymagane właściwości użytkowe olejów mineralnych uzyskuje się przez mieszanie różnych olejów oraz dodatków uszlachetniających (np. przeciw utleniających, antykorozyjnych, obniżających temperaturę krzepnięcia, wysokociśnieniowych). Oleje syntetyczne są wytwarzane w procesie syntezy chemicznej. Najszersze zastosowanie jako środki smarne mają oleje silikonowe (silikony) ze względu na niepalność oraz mały wpływ temperatury na ich lepkość.
Do najważniejszych właściwości charakteryzujących oleje należą: lepkość, smarność zdolność tworzenia trwałej, granicznej warstewki oleju na trących się powierzchniach, odporność na starzenie, tj. odporność na utlenianie, oceniana przez porównanie odpowiednich wskaźników (m.in. lepkości, liczby kwasowej) świeżego i używanego oleju, temperatura krzepnięcia i temperatura zapłonu, określające przedział temperaturowy stosowania oleju. W podstawowej (znormalizowanej) klasyfikacji olejów smarnych przyjmuje się kryteria lepkościowe (liczbowy system oznaczenia klas olejów, większej liczbie odpowiada większa lepkość) oraz jakościowe. Klasyfikacja jakościowa olejów polega na określeniu ich głównego przeznaczenia (np. oleje: przekładniowe, turbinowe, sprężarkowe). Ponadto rozróżnia się oleje bez dodatków, z dodatkami uszlachetniającymi i z dodatkiem smarów stałych.
Smary plastyczne wytwarza się, w zależności od wymaganych właściwości użytkowych, z olejów mineralnych i syntetycznych przez ich zagęszczenie, najczęściej mydłami (wapnia, sodu, potasu, litu) lub stałymi węglowodorami. Mogą zawierać również dodatki uszlachetniające. Smary plastyczne są cieczami nienewtonowskimi. Do ich najważniejszych właściwości należą: lepkość strukturalna, penetracja (im większa penetracja, tym bardziej płynna konsystencja smaru), temperatura skroplenia, odporność na starzenie, odporność na działanie wody. Nazwy grup smarów płynnych pochodzą od mydeł-zagęszczaczy, które decydują o obszarach i granicach zastosowań (środki smarne wapniowe, sodowe, litowe, glinowe, kompleksowe, bentonitowe itp.).
Smary stałe są krystalicznymi ciałami stałymi o strukturze warstwowej, o dobrych właściwościach smarnych, tzn. odpornymi na ściskanie i podatnymi na ścinanie. Stosuje się je jako samoistne środki smarne powłoki nakładane (proszki, pasty, lakiery) na powierzchnie trące lub jako dodatki do smarów płynnych i plastycznych. Najczęściej stosowanymi smarami stałymi są grafit i dwusiarczek molibdenu.
Duże zmniejszenie tarcia daje wykorzystanie w maszynach łożysk tocznych, kulkowych lub wałeczkowych, dzięki którym powierzchnie ruchomych części nie stykają się bezpośrednio.
Łożysko, to zespół części maszyny służący do podtrzymywania innej części maszyny w sposób umożliwiający względny ruch obrotowy (rzadziej postępowy lub złożony) z możliwie małymi oporami ruchu. Łożysko mechaniczne dzieli się, w zależności od rodzaju tarcia, na łożysko toczne i łożysko ślizgowe. Łożysko toczne klasyfikuje się w zależności od rodzaju i sposobu ułożenia elementów tocznych (kulek, baryłek, wałków lub stożków). Łożysko ślizgowe natomiast — w zależności od sposobu smarowania, na łożysko ślizgowe suche, łożysko ślizgowe o tarciu płynnym i łożysko ślizgowe o tarciu półpłynnym.
